آیا حافظه انواع مختلفی دارد؟

حافظه، توانایی ذخیره و بازیابی اطلاعات در زمانی که افراد به آن نیاز دارند است. چهار نوع کلی حافظه عبارتند از: حافظه حسی، حافظه کوتاه‌مدت، حافظه فعال و حافظه بلند‌مدت. حافظه بلندمدت را می‌توان بیشتر به عنوان ضمنی (ناخودآگاه) یا آشکار (آگاهانه) طبقه‌بندی کرد. خاطرات ما را به عنوان فردی که هستیم می‌سازند، با این حال ما به نحوه عملکرد حافظه فکر نمی‌کنیم. این پدیده‌ شامل چندین فرآیند است و می‌تواند به انواع مختلفی تقسیم شود که هر یک نقش مهمی در حفظ و یادآوری اطلاعات دارند.

انواع حافظه

سال‌هاست که محققان و کارشناسان درباره طبقه‌بندی حافظه بحث می‌کنند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که چهار دسته اصلی حافظه وجود دارد. همه انواع دیگر حافظه معمولاً در این چهار دسته اصلی قرار می‌گیرند. گاهی اوقات حافظه به مراحل و فرآیندهای مختلفی طبقه‌بندی می‌شود. افرادی که حافظه را تنها به دو نوع متمایز، حافظه ضمنی و آشکار طبقه بندی می‌کنند؛ بر این باورند که انواع دیگر حافظه مانند حافظه حسی، کوتاه‌مدت و بلندمدت، انواع حافظه نیستند، بلکه مراحل حافظه هستند.

حافظه حسی

حافظه حسی به شما این امکان را می‌دهد که پس از پایان تحریک، اطلاعات حسی را به خاطر بسپارید. محققانی که حافظه را بیشتر با مراحل مختلف طبقه بندی می‌کنند تا انواع آن، معتقدند که تمام حافظه‌های دیگر با شکل گیری حافظه‌های حسی شروع می‌شوند. به طور معمول حافظه حسی شما فقط برای دوره‌های کوتاهی اطلاعات را نگه می‌دارد. به خاطر سپردن حس لمس شخصی یا صدایی که به صورت گذرا شنیده‌اید، نوعی حافظه حسی هستند.

سه نوع حافظه حسی وجود دارد: حافظه‌نمادین که از طریق بینایی به دست می‌آید. حافظه‌پژواک، که شنوایی است. و حافظه‌لمسی که از طریق لمس است.

حافظه کوتاه‌مدت

همانطور که از نام آن پیداست، حافظه کوتاه‌مدت به شما امکان می‌دهد اطلاعات خاصی را در مورد هر چیزی برای مدت کوتاهی به خاطر بیاورید. حافظه کوتاه‌مدت به اندازه حافظه‌حسی زودگذر نیست، اما به اندازه حافظه‌بلند مدت نیز ماندگار نیست. حافظه کوتاه مدت به عنوان حافظه اولیه یا فعال نیز شناخته می‌شود. شما می‌توانید با تکرار اطلاعات، اطلاعات را در حافظه کوتاه‌مدت خود نگه دارید. به عنوان مثال، اگر نیاز به یادآوری رشته‌ای از اعداد دارید، ممکن است تا زمانی که آنها را به خاطر نسپرده‌اید، آنها را با خود تکرار کنید. با این حال، اگر از شما خواسته شود که آن اعداد را حدود ۱۰ دقیقه پس از به خاط سپردن آنها به خاطر بیاورید، به احتمال زیاد نمی‌توانید.

حافظه فعال

حافظه فعال نوعی حافظه است که شامل اطلاعات فوری و اندکی است که فرد به طور فعال هنگام انجام وظایف شناختی از آن استفاده می‌کند. در حالی که برخی از کارشناسان حافظه فعال را چهارمین نوع متمایز از حافظه می‌دانند، حافظه فعال می‌تواند در طبقه بندی حافظه کوتاه مدت قرار گیرد و در بسیاری از موارد حتی به جای یکدیگر استفاده می‌شود. حساب کردن صورتحساب کلی خود هنگام خرید نمونه‌ای از این نوع حافظه است.

حافظه بلندمدت

ما اکثر خاطرات خود را در حافظه بلندمدت خود ذخیره می‌کنیم. هر خاطره‌ای را که بتوانیم پس از ۳۰ ثانیه به خاطر بیاوریم می‌تواند به عنوان حافظه بلندمدت طبقه‌بندی شود. این خاطرات از نظر اهمیت متفاوت هستند( از یادآوری نام یک چهره دوستانه در کافی شاپ مورد علاقه شما  گرفته تا اطلاعات مهم مانند تولد یک دوست نزدیک یا آدرس خانه شما). هیچ محدودیتی برای اینکه حافظه بلندمدت ما چقدر و برای چه مدت زمانی می‌تواند از آن اطلاعات نگهداری کند وجود ندارد. ما می‌توانیم حافظه بلندمدت را به دو دسته اصلی تقسیم کنیم: حافظه بلند مدت آشکار و ضمنی.

حافظه بلندمدت آشکار

حافظه بلندمدت آشکار، شامل خاطراتی هستند که ما آگاهانه و عمداً برای شکل دادن و یادآوری آنها وقت گذاشته‌ایم. این حافظه اطلاعاتی مانند تولد بهترین دوست شما یا شماره تلفن شما را در خود جای می‌دهد. اغلب شامل نقاط عطف مهم زندگی شما می‌شود، مانند رویدادهای دوران کودکی، تاریخ فارغ التحصیلی، یا فعالیت‌هایی که در مدرسه آموخته‌اید. به طور کلی، خاطرات در حافظه آشکار می‌توانند سریالی یا معنایی باشند. حافظه آشکار سریالی شامل قسمت‌های خاصی در زندگی شما می‌شوند(مثلاً اولین باری که دوچرخه سواری کردید یا اولین روز مدرسه).

حافظه معنایی حقایق کلی و تکه‌هایی از اطلاعات هستند که در طول سال‌ها جذب کرده‌اید. به عنوان مثال، وقتی یک واقعیت تصادفی را در حین پر کردن جدول کلمات به یاد می‌آورید، آن خاطره را از حافظه معنایی خود بیرون می‌آورید.

حافظه بلندمدت ضمنی

ما در ایجاد حافظه ضمنی به اندازه حافظه آشکار قدرت اختیار نداریم. حافظه ضمنی به طور ناخودآگاه شکل می‌گیرند و ممکن است بر نحوه تفکر و رفتار فرد تأثیر بگذارند. هنگامی که ما در حال یادگیری مهارت‌های حرکتی مانند راه رفتن یا دوچرخه سواری هستیم، حافظه ضمنی درگیر می‌شود. اگر در ۱۰ سالگی یاد گرفتید که چگونه دوچرخه‌سواری کنید و پس از سال‌ها در ۲۰ سالگی دوباره تصمیم گرفتید دوچرخه‌سواری کنید، حافظه ضمنی به شما کمک می‌کند تا نحوه دوچرخه سواری را به یاد آورید.

چرا ما انواع مختلفی از حافظه را داریم؟

هر نوع حافظه متفاوتی که داریم مهم است و همه آنها عملکردهای مختلفی دارند. حافظه کوتاه‌مدت به شما کمک می‌کند اطلاعات را در یک لحظه پردازش و درک کنید. وقتی یک پاراگراف از یک کتاب را می‌خوانید و آن را درک می‌کنید، این کار حافظه کوتاه‌مدت شما است. ارزشمندترین و مهم‌ترین خاطرات شما در حافظه بلندمدت شما نگهداری می‌شود. حافظه بلندمدت شما نحوه راه‌رفتن، صحبت کردن، دوچرخه‌سواری و انجام فعالیت‌های روزانه را راحت‌تر می‌کند. همچنین به شما کمک می‌کند تاریخ ها و حقایق مهم را به خاطر بیاورید.

خاطرات چگونه در حافظه ثبت می‌شوند؟

خاطرات در سه مرحله مجزا ساخته می‌شوند. با رمزگذاری شروع می‌شود؛ رمزگذاری راهی است که محرک‌ها و اطلاعات خارجی به مغز شما راه می‌یابند. این می‌تواند از طریق هر یک از حواس پنج گانه شما رخ دهد. مرحله بعدی ذخیره‌سازی است، جایی که اطلاعاتی که دریافت می‌کنیم یا به طور خلاصه ذخیره می‌شوند، مثلاً در حافظه حسی و کوتاهمدت، یا به طور ماندگارتر در حافظه بلندمدت ذخیره می‌شوند.

مرحله آخر یادآوری است. یادآوری توانایی ما برای بازیابی حافظ‌ه‌ای که آن را ساخته‌ایم، از جایی که در آن ذخیره‌کرده‌ایم است. این فرآیندها همچنین چگونگی نحوه تبدیل حافظه حسی به حافظه کوتاه‌مدت یا حافظه کوتاه‌مدت به حافظه بلندمدت است.

آیا می‌توان حافظه خود را بهبود بخشید؟

شنیدن راجب اینکه مردم از داشتن حافظه ضعیف ناراضی هستند خیلی رایج است. هنگامی که سعی می‌کنیم اطلاعاتی را که رمزگذاری و ذخیره کرده‌ایم را به خاطر بیاوریم اما نمی‌توانیم،آن بخش از حافظه ما به فراموشی سپرده شده است. خبر خوب این است که می‌توان حافظه خود را بهبود بخشید و فرآیند رمزگذاری، ذخیره و به خاطر آوردن اطلاعات را راحت‌تر کرد. این چند نکته می‌تواند به شما در بهبود حافظه کمک کند:

• مراقب بدن خود باشید. اگر با خوردن یک وعده غذایی متعادل، ورزش منظم و خواب کافی از بدن خود مراقبت کنید، سلامت مغز خود را بهبود می‌بخشید و به شما کمک می‌کند تا خاطرات را بهتر پردازش و به یاد آورید.
•  از ذهن خود کار بکشید. چندین فعالیت و معما وجود دارد که می‌توانید انجام دهید تا به ذهن خود یک چالش عالی بدهید.
• از تقویم‌ها و دفترهای برنامه‌ریزی استفاده کنید. با استفاده از تقویم‌ها و دفترهای برنامه‌ریزی، فضایی که در حافظه خود به چیزهای کوچکی مانند فهرست‌های خرید و زمان ملاقات اختصاص داده‌اید را می‌توانید با نوشتن این چیزهای کوچک در دفتر برنامه‌ریزی خود به چیزهای مهم‌تری اختصاص دهید.
• ذهن خود را فعال نگه‌دارید. خواندن، نوشتن و یادگیری مداوم به شما کمک می‌کند تا ذهن خود را فعال نگه‌دارید که می‌تواند حافظه شما را بهبود بخشد.

منبع